Evlilik dönüşüyor, solo yaşam yükseliyor!
Her üç evlilikten biri boşanmayla sonuçlanıyor!
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın gençlerin evlilik kararlarını daha geç yaşlarda almasına yönelik yaptığı değerlendirme, Türkiye’de ve küresel ölçekte evlilik kurumunda yaşanan köklü dönüşümü bir kez daha gözler önüne serdi. Bu değişimi sosyolojik bir çerçevede değerlendiren Sosyolog Prof. Dr. Ebulfez Süleymanlı, “Gençlerin evliliği daha geç yaşlarda tercih etmesi yalnızca bireysel tercihlere değil, Türkiye’de ve dünyada evlilik kurumunda yaşanan köklü bir toplumsal dönüşüme işaret ediyor.” dedi.
Solo yaşamın çoğu zaman bilinçli bir tercihten çok, modern hayatın dayattığı yeni bir yaşam biçimi hâline geldiğini ifade eden Prof. Dr. Ebulfez Süleymanlı, “Bugün yaklaşık her üç evlilikten biri boşanmayla sonuçlanıyor. Bu veriler, evliliklerin sayısal olarak gerilediğini, buna karşılık tekil yaşamın artık toplumsal bir gerçeklik hâline geldiğini gösteriyor.” diye konuştu.
Üsküdar Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ebulfez Süleymanlı, evlilik kurumunu değerlendirdi.
Türkiye’de ve dünyada evlilik kurumunda köklü bir toplumsal dönüşüm var
“Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın gençlerin evliliği daha geç yaşlarda tercih ettiğine yönelik son değerlendirmesi, yalnızca bireysel tercihlere değil, Türkiye’de ve dünyada evlilik kurumunda yaşanan köklü bir toplumsal dönüşüme işaret ediyor.” diyen Prof. Dr. Ebulfez Süleymanlı, günümüzde evliliğin daha geç kurulan, daha seçici yaklaşılan ve psikolojik boyutu giderek güçlenen bir kurum hâline geldiğine dikkat çekti.
‘Bekârlığın yükselişi dünyayı yeniden şekillendiriyor’
Bu dönüşümün yalnızca ekonomik nedenlerle değil; bireyselleşme, beklenti artışı ve ilişki algısındaki değişimle birlikte şekillendiğini kaydeden Prof. Dr. Ebulfez Süleymanlı, şöyle devam etti:
“Bu dönüşümün küresel ölçekteki yansımaları da dikkat çekici. The Economist süreci ‘bekârlığın yükselişi dünyayı yeniden şekillendiriyor’ ifadesiyle tanımlıyor. ABD’de 25–34 yaş aralığındaki erkeklerin yarısı, kadınların ise yaklaşık yüzde 41’i bugün yalnız yaşıyor. 2010’dan bu yana gelişmiş 30 ülkenin 26’sında tek kişilik hanelerin oranı artmaya devam ediyor. 2017 yılındaki evlenme oranları korunabilseydi, bugün dünyada yaklaşık 100 milyon daha az bekâr olacaktı. Yalnız yaşayanların yüzde 60–70’inin aslında bir ilişki istediğini, fakat buna uygun bir birliktelik kuramadığını ifade etmesi, solo yaşamın çoğu zaman bilinçli bir tercihten çok, modern hayatın dayattığı yeni bir yaşam biçimi hâline geldiğini gösteriyor.”
Her üç evlilikten biri boşanmayla sonuçlanıyor
Türkiye İstatistik Kurumu verilerinin, Türkiye’de aile yapısında son yıllarda belirgin bir dönüşüm yaşandığını ortaya koyduğunu dile getiren Prof. Dr. Ebulfez Süleymanlı, “2008–2009 yıllarında ortalama hane halkı büyüklüğü 4 kişi iken, 2024’te bu sayı 3,11’e gerilemiş durumda. Tekil yaşamı temsil eden tek kişilik hanelerin oranı ise 2014’te yüzde 13,9 iken bugün yüzde 20’ye ulaşmış bulunuyor. Bu tablo, Batı toplumlarında uzun yıllardır yaygın olan ‘solo yaşam’ modelinin Türkiye’de de giderek görünür hâle geldiğini gösteriyor. Aynı dönemde klasik çekirdek aile yapısının oranı yüzde 45,7’den yüzde 38,6’ya düşerken, tek ebeveynli ailelerin oranı yüzde 7,6’dan yüzde 10,9’a yükselmiş durumda. Evlenme hızı binde 8,35’ten binde 6,65’e gerilerken, boşanma hızı binde 1,41’den binde 2,19’a çıkmış bulunuyor. Bugün yaklaşık her üç evlilikten biri boşanmayla sonuçlanıyor. Bu veriler, evliliklerin sayısal olarak gerilediğini, buna karşılık tekil yaşamın artık toplumsal bir gerçeklik hâline geldiğini gösteriyor.” diye konuştu.
Kadınların eğitimi, evliliği zorunluluk olmaktan çıkardı
Bu tabloya bakıldığında ilk olarak ekonomik nedenlerin akla geldiğini ancak hem küresel araştırmalar hem de Türkiye verilerinin bu dönüşümün ekonomik faktörlerle birlikte aynı zamanda sosyolojik ve psikolojik dinamikler çerçevesinde şekillendiğini ortaya koyduğunu anlatan Prof. Dr. Ebulfez Süleymanlı, şunları kaydetti:
“Kadınların eğitim düzeyindeki artış bu sürecin en belirleyici unsurlarından biri olarak öne çıkıyor. Türkiye’de 1997 yılında yükseköğrenime devam eden kadın oranı yalnızca yüzde 9,7 iken, bugün bu oran yüzde 49’a ulaşmış durumda. Kadınların ekonomik ve sosyal bağımsızlıklarının güçlenmesi, evliliği bir zorunluluk olmaktan çıkarıp daha çok kişisel bir tercih alanına dönüştürüyor. Bireyselleşmenin artması, insanların hayat beklentilerinin yükselmesi ve insan ömrünün uzaması da evliliğe yüklenen anlamı kökten değiştiriyor.”
Gençler aileden uzaklaşmıyor, nitelikli bağ arıyor
Üsküdar Üniversitesi tarafından üniversite gençliği üzerinde yapılan geniş örneklemli araştırmaların, bu dönüşümün gençlerin değer dünyasında nasıl karşılık bulduğunu net biçimde gösterdiğini de ifade eden Prof. Dr. Süleymanlı, “Araştırmalara göre gençlerin büyük bir bölümü aileyi hâlâ ‘sevgi’, ‘mutluluk’ ve ‘hayatın anlamı’ ile ilişkilendiriyor. Gençlerin evlenecekleri kişide aradığı özellikler arasında güven, saygı, sadakat, ortak düşünce ve manevi değerlerin öne çıkması da dikkat çekiyor. Bu tablo, gençlerin evliliğe daha temkinli, daha bilinçli ve daha nitelikli bir bağ arayışıyla yaklaştığını gösteriyor.” dedi.
Eş seçiminde uzun vadeli uyum arayışı var
Eş seçiminde dikkat edilen unsurların da bu yaklaşımı desteklediğini kaydeden Prof. Dr. Süleymanlı, “Yapılan çalışmalarda gençlerin aynı dinden olmasına 3,43, benzer sosyoekonomik statüye 2,85, aynı siyasi görüşe ise 2,67 ortalama vermesi, mutlak bir benzeşmeden çok uyumlu bir denge arayışının öne çıktığını ortaya koyuyor. ‘Doğru kişi’ algısı artık yalnızca duygusal çekim üzerinden değil, uzun vadeli uyum ve ilişkisel istikrar üzerinden kuruluyor.” ifadesinde bulundu.
Gençler ilişkilere nasıl yaklaşıyor
Üsküdar Üniversitesi ile Method Research Company iş birliğiyle yürütülen “Gençlik, Dijitalleşme ve Yalnızlık” araştırmasının da gençlerin ilişkilere nasıl yaklaştığını daha net ortaya koyduğunu söyleyen Prof. Dr. Ebulfez Süleymanlı, “Araştırmaya göre gençler eş seçiminde en çok güven, saygı, sadakat, uyum ve manevi değerlere önem veriyor. Bu veriler, dijitalleşmenin ilişkileri hızlandırdığı kadar kırılganlaştırdığını, buna karşılık gençlerin daha güvenli ve sürdürülebilir bağlar aradığını gösteriyor.” diye konuştu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’nın vurgusu ve değişen şartlar içinde güçlü aile arayışı
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın konuyu gündeme taşımasının, aile kurumunun geleceğine dair önemli bir toplumsal hassasiyete işaret ettiğini de dile getiren Prof. Dr. Süleymanlı, “Bugün hem Türkiye’de hem de dünyada evlilik yaşı yükselirken, evlilik sayıları azalmakta, boşanmalar artmakta ve solo yaşam daha görünür hâle gelmektedir. Bu tablo, gençlerin evlilik kararlarını yalnızca bireysel tercihler üzerinden değil; yaşam koşulları, gelecek beklentileri ve ilişki uyumu çerçevesinde daha dikkatli değerlendirdiklerini göstermektedir. Cumhurbaşkanı’nın bu değerlendirmesi, meselenin ekonomik, sosyal ve kültürel boyutlarıyla birlikte ele alınmasının önemini bir kez daha ortaya koymaktadır.” şeklinde sözlerini tamamladı.
